Mantık-Lirizm=Mantıksızlık

İşte Arif Dino'nun ağzından şiirlerinin bir izahı.


- Bu şiirlerde size zevk veren nedir?

- Çok kuvvetli bir lirizm. Bunu size ancak bir misalle anlatabilirim. Bir tramvay tasavvur edin. Süratle giderken vatman ani bir surette tramvayı durdurdu. Ayakta olanlar birbirlerinin üstüne süratle düştüler. Ben oturmuş olduğum için bu vakanın seyircisiyim ve gayri ihtiyari gülüyorum. Yere düşüp kalkanlardan biri yüzüme bakıp pek haklı olarak: "Ne gülüyorsun efendi? Az kaldı kolum kırılacaktı!" diyor. O zaman işe şuurum müdahale ederek cevap veriyorum: "Ayakta duranları devrilen iskambil kağıtlarına benzettim de gayri ihtiyari güldüm."

İşte şiir de böyledir. Hislerimiz gayri şuuri olarak doğar, aklın müdahalesi ve mantık onu sonradan izah eder. Lirizm ise hissin ifadesidir. Mantığın müdahalesi hislerimizin, yani lirizmin sükutu demektir. Tramvaydaki hadiseye nasıl gülmüşsem şiiri de öyle beğeniyorum. Bence mantıktan lirizmi çıkardınız mı mantıksızlık kalır.

Yani: Mantık - Lirizm = Mantıksızlık.

Bana öyle geliyor ki gerçeğin ihraç edilmesi, sanatı kendi sahasına daha fazla yakınlaştırmıştır. Sanatta mantığın ihracı son asırda türlü türlü ifade edilmiştir. Mesela Franz Kafka, Rimbaud'nun tamamen aksi bir yol takip eder. Fevkalade bir mantıkla manasız neticelere varır. Yaptığı lirizm onda da çok kuvvetlidir. Misalleri çoğaltabilirim. Fakat itiyadımı kaybetmemek için bunu da kısa kesiyorum.

- Sizin şiirlerinizde mana var mıdır? Sualime cevap vermediniz. Mesela sizin son çıkan:

Taştan mantar tarlası;
Çok yaşasın ölüler!

diye iki satırdan ibaret ne demek istediğiniz anlaşılamamış.

- Şiirlerimde mana vardır. Fakat ihtimal anlamak biraz güç. Size bu şiirin manasını söyleyeyim: Mezarlıktaki o sıra sıra mezarlar bana mantar tarlası hissini veriyor ve ölülerin ebediyet arzusu gibi görünüyor. Şiirim bu hissin ifadesidir ve anlayanlar için değil,anlamayanlar için lirizmi yüksek olabilir.


Arif Dino ile Röportaj
Şevket Rado, Akşam Gazetesi, 19.9.1940